Hangi mevsimde hangi sebze – meyve – balık yenir?
Günümüzde her mevsim hemen her sebze ve meyve bulunabilmesine rağmen bunların ne kadar sağlıklı olduğu konusunda herkes endişeli. İnternetteki bir çok sitede hangi ayda hangi sebze yenir, hangi ayda hangi meyve yenir, hangi ayda hangi balık yenir konusunda sayfalar var ama ya mevsimindeki iki üç sebze meyve ve balık ile konu kapatılmış ya da mevsimler bayağı zorlanarak bazı listeler hazırlanmış. Sıcaklıklar değişti ve mevsimler de kaydı. Olgunlaşma ve toplanma mevsimleri farklılaştı. Üstelik yurdumuzda yörelere ve yüksekliklere göre ürün mevsimi de değişiyor. Ben bu yüzden listeyi organik pazarlar, bildiğim bazı manav ve balıkçıları dolaşarak hazırladım. Tabi ki her liste gibi eksik. O yüzden yardım, eleştiri ve düzeltmelerinizi bekliyorum.
Y ; Hangi yemeklerde kullanabilirsiniz? (site yeniden yapılandırıldığı için daha sonra konulacak)
T ; Tazesi nasıl seçilir? (site yeniden yapılandırıldığı için daha sonra konulacak)
Bu simgelere basarak baktığınız besin hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz. Amacım bu listeyi “konu hakkındaki en doğru ve en geniş liste” haline getirmek. Yanlış gördükleriniz ya da eksiklikler varsa lütfen sayfanın altına görüş yazarak ekleyin, kontrol edip değiştireyim.
Yardımlarınız için şimdiden teşekkürler.
Ocak Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda;
Tam Zamanı; Lahana, Kırmızı Lahana, Brokoli, Ispanak, Havuç, Karnabahar (T), Kereviz, Pırasa [Y], Siyah Turp, Kırmızı turp, Pazı, Yer Elması, Şevket-i Bostan [Y], Isırgan Otu, Hodan [Y]
Son Turfanda;
Ocak Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda;
Tam Zamanı; Elma [Y] , Mandalina, Nar [Y], Portakal, Armut, Greyfurt, Ayva, Bal Kabağı [Y], Kivi, Pomelo
Son Turfanda; Trabzon Hurması, Muşmula
Ocak Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Kalkan, Akya, Dil, Pisi, Hamsi[Y], Kefal, Tekir, Kırlangıç, İstrangilos, Levrek [Y] / (T) , Mezgit, Lüfer (Bulabilirseniz), Sardalya
Ve; Istakoz, Tarak, İstiridye
Şubat Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Kuşkonmaz, Enginar, Brüksel Lahanası
Tam Zamanı; Lahana, Brokoli, Ispanak, Havuç, Karnabahar (T), Kereviz, Pırasa, Turp, Frenk Soğanı, Hindiba, Pazı, Pancar, Isırgan Otu, Hodan, Su Teresi, Şalgam, Rezene, Kıvırcık, Yeşil soğan
Son Turfanda;Kırmızı lahana, Şevket-i Bostan
Şubat Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Çağla
Tam Zamanı; Elma, Portakal, Muz, Armut, Greyfurt, Ayva, Mandalina
Son Turfanda; Kestane
Şubat Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Akya, Dil, Uskumru, İstavrit, Lüfer (bulabilirseniz), Palamut, Tekir, Kefal, Kalkan, Gümüş, Torik, Mersin, Levrek, Mezgit
Ve : Batı Akdeniz ve Karadeniz Kupesi
Mart Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Barbunya, Bakla, Bezelye, Kuşkonmaz, Radika
Tam Zamanı; Brokoli, Havuç, Pırasa, Pancar, Karnabahar, Lahana (kara ve beyaz), Pazı, Ispanak, Şalgam, Rezene, Isırgan Otu, Hodan, Kaz Ayağı, Su Teresi, Cibez, Taze Kekik
Son Turfanda; Kereviz, Pırasa, Yer Elması,
Mart Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Çağla, Çilek
Tam Zamanı; Elma, Muz, Limon
Son Turfanda; Portakal, Mandalina, Armut, Greyfurt, Ayva
Mart Ayında Hangi Balıklar Yenir?
İzmarit, Kalkan, Lahos, Kefal, Levrek, Kaya Balığı, Yayın, Gümüş, Mezgit, Tekir, Çupra
Ve; Karides
Nisan Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Taze Fasulye, Marul, Enginar; Darı Mancarı
Tam Zamanı; Barbunya, Bakla, Bezelye, Marul, Semizotu, Kazayağı, Labada, Radika, Kuşkonmaz
Ve; Kuzu Eti
Son Turfanda; Ispanak, Havuç, Karnabahar, Pırasa, Brokoli, Lahana, Kereviz
Nisan Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Kiraz, Çilek
Tam Zamanı; Can Erik, Çağla, Karadut, Malta Eriği
Son Turfanda; Nar
Nisan Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Kalkan, Kırlangıç, Tekir, Barbunya, Akya, Levrek, Kaya Balığı Mezgit, Trança, Mersin, Gümüş, Eşkina
Ve; Pavurya
Mayıs Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Domates, Biber, Dolmalık Biber, Çarliston, Kabak
Tam Zamanı; Marul, Barbunya, İç Bakla, Madımak, Taze Fasulye, Bezelye, Semizotu, Salatalık, Arpacık Soğanı, Enginar, Darı Mancarı
Son Turfanda; Kuşkonmaz, Lahana
Mayıs Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Vişne, Karpuz, Şeftali, Kayısı, Dut
Tam Zamanı; Çilek, Kiraz, Karadut, Malta Eriği, Erik
Son Turfanda; Çağla
Mayıs Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Barbunya, Levrek, Kırlangıç, İskorpit, İzmarit, Kaya Balığı, Trança, Yılan Balığı
Ve; Karides, Pavurya
Haziran Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Bamya, Kınalı Bamya
Tam Zamanı; Enginar, Patlıcan, Barbunya, İç Bakla, Taze Fasulye, Bezelye, Domates, Marul, Semizotu, Dolmalık Biber, Köy Biberi, Çarliston, Salatalık, Sivri Biber, Taze Patates, Darı Mancarı
Son Turfanda;
Haziran Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Mısır, Kavun, Armut, Yaban Mersini
Tam Zamanı; Çilek, Dut, Kiraz, Erik, Kayısı, Şeftali, Karpuz
Son Turfanda; Malta Eriği
Haziran Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Mercan, Levrek, Barbunya, Tekir, Eşkina, Mersin
Temmuz Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Kavata, Kızılcık
Tam Zamanı; Bamya, Patlıcan, Taze Fasulye, Domates, Dolmalık Biber, Çarliston, Salatalık, Sivri Biber, Taze Sarımsak, Börülce, Darı Mancarı
Son Turfanda; Bezelye, Semizotu, Enginar
Temmuz Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; İncir, Kırmızı Erik, Taze Fındık
Tam Zamanı; Kayısı, Şeftali, Kavun, Sarı Erik, Karpuz, Vişne, Mısır, Karayemiş, Taze Ceviz, Kiraz, Armut, Dikenli İncir
Son Turfanda; Çilek, Dut
Temmuz Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Sardalye, Barbunya, Tekir, İskorpit, Karagöz, Sinarit, İstavrit, Trança, Akya
Ve; Istakoz, Böcek, Pavurya
Ağustos Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda;
Tam Zamanı; Bamya, Patlıcan, Taze Fasulye, Domates, Dolmalık Biber, Çarliston, Salatalık, Sivri Biber, Kapya Biberi, Kavata, Darı Mancarı
Son Turfanda;
Ağustos Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Keçiboynuzu
Tam Zamanı; Kayısı, Kavun, Kırmızı erik, Şeftali, Vişne, Böğürtlen, Karpuz, İncir, Mürdüm Eriği, Üzüm, Armut, Kızılcık, Frenk İnciri (Hint İnciri), Taze Fındık
Son Turfanda; Kiraz
Ağustos Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Çingene Palamutu, Mercan, Kılıç, Sardalye, Karagöz
Ve; Istakoz
Eylül Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Pırasa
Tam Zamanı; Patlıcan, Taze Fasulye, Kapya Biberi, Domates, Dolmalık Biber, Çarliston, Salatalık, Sivri Biber, Mantar
Son Turfanda; Börülce, Bamya, Darı Mancarı
Eylül Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Kestane, Nar, Hünnap
Tam Zamanı; Ceviz, Mürdüm eriği, Fındık, Kavun, Karpuz, İncir, Üzüm, Keçiboynuzu, Kuşburnu
Son Turfanda; Karpuz
Eylül Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Palamut, Lüfer, Kılıç, Sardalye, Kolyoz, Kırlangıç
Ekim Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Kereviz, Ispanak [Y], Lahana [Y]
Tam Zamanı; Mantar, Pırasa, Karnabahar, Isırgan
Son Turfanda; Patlıcan [Y], Taze Fasulye [Y], Kapya Biberi [Y], Dolmalık Biber, Salatalık, Sivri Biber, Domates
Ekim Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; Üvez
Tam Zamanı; Armut, Ceviz, Üzüm, Elma, Greyfurt, Mandalina, Muz, Alıç, Hünnap, Kuşburnu, Keçiboynuzu, Taze Yer Fıstığı, Trabzon Hurması
Son Turfanda; İncir
Ekim Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Palamut, Lüfer, İstavrit, Barbunya, Kılıç, Mercan
Kasım Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Brüksel lahanası, Kazayağı
Tam Zamanı;Karnabahar, Kereviz , Kırmızı turp, Beyaz turp, Siyah Turp, Lahana, Kara Lahana, Kırmızı Lahana, Ispanak, Pırasa, Yer Elması, Havuç, Siyah Havuç, Kabak, Salatalık, Kırmızı patates, Beyaz Soğan, Pancar, Mısır, Isırgan Otu, Sarımsak [Y] , Alabaş, Patlıcan [Y] / (T), Karahindiba, Şevketi Bostan
Son Turfanda; Taze patates, Fındık turpu, Domates [Y] / (T), Biber, Fasulye [Y] / (T) , Kavata [Y]
Kasım Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda; İğde
Tam Zamanı;Trabzon hurması, Nar [Y] / (T), Mandalina, Limon, Portakal, Muz (T) , Kivi, Greyfurt, Ceviz, Kestane, Elma [Y] , Bal Kabağı [Y], Keçi boynuzu [Y] / (T), Armut, Muşmula, Taze Yeşil Zeytin, Ayva [Y] / (T), Kızılcık [Y] , Keçiboynuzu, Dağ Çileği, Murt (Mersin, Hambales)
Son Turfanda; Üzüm, Taze Ceviz, Mürdüm Eriği, Alıç
Kasım Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Uskumru, Pisi, Lüfer, Palamut, Sarıağız, Tekir, Torik, Çipura, Kefal, Sazan, Yayın, Mezgit
Aralık Ayında Hangi Sebzeler Yenir?
Turfanda; Pazı, Şevketibostan [Y]
Tam Zamanı; Lahana, Kırmızı Lahana, Kara Lahana, Ispanak, Havuç, Karnabahar, Kereviz, Pırasa [Y] , Brokoli, Alabaş, Pancar, Pırasa, Kuzu Ispanak, Brüksel Lahanası,Yer Elması, Kırmızı Turp, Beyaz Turp, Siyah Turp, Isırgan Otu, Şevket-i Bostan
Son Turfanda; Karahindiba, Patlıcan [Y] / (T) , Keçiboynuzu
Aralık Ayında Hangi Meyveler Yenir?
Turfanda;
Tam Zamanı; Elma [Y] , Mandalina, Portakal, Nar [Y] , Armut, Muz (T), Kivi, Kestane, Greyfurt, Trabzon Hurması, Bal Kabağı [Y], Taze Yeşil Zeytin, Limon, Avokado, Muşmula, Trabzon Hurması, Greyfurt, Pomelo, Kivi
Son Turfanda; Ayva [Y] / (T), Yaş Yer Fıstığı, Kuşburnu, Kızılcık [Y]
Aralık Ayında Hangi Balıklar Yenir?
Uskumru, Hamsi, Palamut, Torik, Lüfer, Tekir, İstavrit, Akya, Dil
Ve; İnci Kefali [Y]
Turfanda Ne Demektir
Turfanda denildiği zaman ayın son 15 günü, son turfanda denildiği zaman da ilk 15 gününde bulunma ihtimali fazla olan sebze ve meyvelerden bahsediyoruz. Bunun yanında mevsimsel değişimler o kadar kuvvetli ki bu değişimler bazen bu zaman dilimi bazen aya hatta 1,5 aya kadar uzayabiliyor. Bununla birlikte turfanda sebze meyvenin gerçekten turfanda mı yoksa başka metotlarla mı yetiştirildiğini ya da ithal olup olmadığını anlamak çok zor olabiliyor. O yüzden mümkün olduğunca “tam zamanı” olanları almanızı tavsiye ederim.
Her zaman tüketebilecekleriniz:
Kuru soğan, Dereotu, Patates, Maydanoz
Tere: Sıcak yaz ayları dışında her dönem Ege ve Akdeniz’de.
Biberiye: 4 mevsim yeşil kaldığı için her zaman.
Roka: İlkbahar ve sonbaharda ekilip 1 – 1,5 ayda ürün alındığı için hemen her zaman.
Bu sayfayı hazırlarken amaç neyin hangi ayda tezgahlara çıktığına cevap vermekti. “Mısır hangi mevsimde yetişir” sorusunun cevabını mısır yetiştirme sitelerinden bulabilirsiniz ama pazara hangi ayda çıktığını daha doğrusu hangi ayda taze mısırı alacağınızı size bu sayfa verecek. “Kabak, bamya, patlıcan, domates, greyfurt, taze fasulye, salatalık hangi mevsimde yetişir?” sorusu modern tarım ve küresel ısınma ile birlikte değişti. Bu sayfa size onları ne zaman marketinizde ya da manavınızda bulacağınızı veriyor.
“Hangi mevsimde ne yenir?” Hangi ayda hangi sebze, hangi ayda hangi meyve, hangi ayda hangi balık iyidir? Aslında “hangisi hangi ayda yenir”in doğru cevabı 2 yönden verilebilecek bir cevap. Bir tanesi lezzet, diğeri sağlık açısından.
Yani siz GDO’suz, ilaçsız, gübresiz, tamamen organik bir besin alsanız bile, bu serada yetişmiş bir ürünse, istediğiniz lezzete ulaşamazsınız. Almak istediğiniz ürünün (T)lerine baktığınızda ürün GDO’lu ya da gübreyle şişirilmiş olsa bile, size seçiminde az çok yardımcı olacak ipuçları içeriyor. Bu yüzden sayfada mümkün olduğunca zamanı kıstas almaya çalıştım. Organikliğe gelince, bu herkesin kesesinin kaldırabileceği bir seçim olmadığından en azından şimdilik girmeyeceğim.
[Y] ile belirtilen ise, o dönemde aldığınız sebze, meyve ve balığı en iyi değerlendirebileceğiniz Osmanlı yemeklerine işaret etmek için size sunulan alternatifleri veriyor.
Tabi ki elden geldiğince mevsimindeki bir sebze meyveyi yemek, serada yetiştirilen bir ürünü yemeye nazaran çok daha fazla lezzet verecektir. Malzeme yapılan yemeğe yansıyacak ve verdiği keyif artacaktır. Bu yüzden liste daha da önem kazanıyor.
Bir de zaman zaman yaşanan aykırılıklar yüzünden, meyve ve sebzelerde mevsim kaymaları olabiliyor. Bunları da zaman içinde yıllara göre düzeltip düzenlemek, istisnai durumları belirtmek niyetindeyim. Örneğin 2018 yılında enginar 2 ay erken çıktı. Şubat ortasında ve her yerde vardı. Turfanda bile olmadan bütün tezgahları doldurdu. Eskiden bir çok çeşidi örneğin “sonbahar sebze ve meyveleri” adı altında verebiliyordunuz. Özellikle ihtiyarlar “eh işte şimdi … sıcakları da bittiğine göre sonbahara girdik sayılır” diyebiliyordu. Ya da “Zemheri soğuğu biteli şu kadar oldu, artık çağla çıkar” deyip ilkbahar sebze ve meyvelerinin sıralamasını yapabiliyordu.
Hele hava sıcaklıklarının bu denli değişmesi hangi balık hangi ayda yenir hangi balık hangi ayda tüketilmeli kalıplarını öyle değiştirdi ki, konuşmak zorlaştı. Dile kolay, Balon balığı Ege’ye kadar çıktı. Havalar sıcak gittiği için balık Karadeniz’den aşağı inmiyor.
Bazı balığın ise ismi var cismi yok artık. Bunun en iyi örneği de lüfer. Bu sene Beşiktaş’ta lüfer görmedim desem yalan olmaz. Defne yaprakları sarıkanat diye bile satıldı. Bir karışlık kalkanlar tezgahlara kondu. Tabi bunun acısını gelecek yıl daha fazla hissedeceğiz. – ve sene devretti. 2018 yılı balık mevsiminde lüferin avlanma büyüklüğü 18 cm’ye kadar indi. Sanırım bu yıllarda doğanlar lüferi bizim o ünlü boğaz kılıç balığını yediğimiz kadar yiyebilecekler. Yani hiç